In de ogen van de Nederlandse regering zijn de gewelddadige acties van de jaren ’70 vooral een uiting van onvrede over de slechte positie van Molukkers in de Nederlandse samenleving. Daarom neemt men in de jaren daarna maatregelen om problemen op maatschappelijk gebied aan te pakken. Het Inspraakorgaan Welzijn Molukkers wordt opgericht als brug tussen de overheid en de Molukse gemeenschap. Begin jaren ‘80 starten onderhandelingen tussen de regering en de Badan Persatuan (BP), de grootste Molukse belangenorganisatie. Deze onderhandelingen monden in 1986 uit in een 'Gezamenlijke Verklaring' die wordt ondertekend door premier Lubbers en de voorzitter van de BP, dominee Metiarij. De eerste generatie krijgt een herdenkingspenning en een jaarlijkse uitkering.
Drugsgebruik en huisvestingsproblematiek worden aangepakt. En er komt een 'Duizend banenplan' om de grote werkloosheid onder jongeren te bestrijden; een maatregel die vruchten heeft afgeworpen. In de tijd dat het Indiëmonument in Den Haag wordt opgericht, krijgt de Molukse gemeenschap ook een monument van de overheid. Dat wordt een ‘levend monument’: het Moluks Historisch Museum in Utrecht. In dezelfde periode komt ook het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers tot stand om onderwijsachterstanden aan te pakken. Het motto van het zogeheten Minderhedenbeleid van de overheid luidt: Integratie met behoud van eigen identiteit.
In de jaren na de acties worden nog meer nieuwe wegen ingeslagen. Gezamenlijke terugkeer naar de Molukken wordt steeds meer losgelaten. Molukkers vinden hun plek in de Nederlandse samenleving en voelen zich medeverantwoordelijk voor het welzijn van de eigen gemeenschap. Jongeren besluiten bijvoorbeeld om zich te gaan inzetten als opbouwwerker of leerkracht Onderwijs in Eigen Taal en Cultuur. Ook zijn er die het RMS-ideaal ter discussie stellen, zoals de beweging Gerakan Pattimura. Vrouwenemancipatie, taboes doorbreken, identiteit en belangstelling voor de eigen geschiedenis zijn belangrijke thema’s.
Sinds de jaren ’90 beseft de overheid dat het waardevol is om het erfgoed van minderheden te verzamelen en te bewaren. Grote instituten zoals het Nationaal Archief en de Koninklijke Bibliotheek krijgen het als opdracht mee om te zorgen voor diversiteit. Zo ontwikkelt het Nationaal Archief samen met het Moluks Museum een database waarin alle gegevens van de Molukkers die in 1951 naar Nederland kwamen, te vinden zijn. In het Openluchtmuseum in Arnhem komt een barak uit het Molukse woonoord Lage Mierde te staan. En veel bibliotheken in gemeenten met een Molukse gemeenschap schaffen met behulp van het Landelijk Steunpunt Educatie Molukkers een Molukkencollectie aan.
Tegenwoordig vinden steeds meer organisaties het vanzelfsprekend om aandacht te besteden aan culturele en etnische minderheden. Er werken inmiddels mensen met een migratieachtergrond die andere gezichtspunten, kennis en contacten meebrengen.
Sinds 2001 is er in de Molukse gemeenschap een nieuwe traditie van herdenken ontstaan vanuit de behoefte om de eigen geschiedenis in Nederland vast te leggen. We zien dat terug in de talrijke boeken die oud-bewoners in deze jaren uitgeven over hun woonoord of wijk.
Dat Molukkers inmiddels volop in Nederland geworteld zijn, kun je letterlijk zien aan de monumenten die overal verschijnen. In Molukse wijken, op de plek waar vroeger een woonoord stond en naar verwachting binnenkort ook op de Lloydkade in Rotterdam waar Molukkers in 1951 voet aan wal zetten. Gemeenten werken er graag aan mee. Bij de onthullingen zijn ook vaak de Nederlandse inwoners betrokken. Men ziet de monumenten als tekens van verbondenheid en – waar nodig – van verzoening.
De laatste vijfentwintig jaar zien we een verdere afbouw van de speciale relatie tussen Molukkers en de overheid. Dat geldt overigens voor alle etnische minderheden. De heersende visie is dat speciaal beleid op het gebied van integratie, zorg, welzijn, sport, arbeidsmarkt en onderwijs niet meer wenselijk is. Landelijke organisaties worden opgeheven of ondergebracht in grotere verbanden.
Al eerder waren de Molukse wijken die eerst rijkseigendom waren, overgedragen aan normale woningbeheerders, namelijk gemeenten en woningcorporaties. Bewoners èn oud-bewoners maken zich hard voor het behoud van hun wijk. De wijken worden gezien als Moluks erfgoed in Nederland, als plaatsen van cultuuroverdracht en identiteit.
Inmiddels doet de vijfde generatie haar intrede, veelal van gemengd Nederlands-Molukse afkomst. Veel jongeren willen meer weten over hun Molukse achtergrond en dragen hun identiteit met trots uit. De veerkracht is groot gebleken hoewel de behoefte aan erkenning van de pijn uit het verleden en onderwijsachterstanden nog altijd actueel zijn.
Het vastleggen en uitdragen van de Molukse geschiedenis en cultuur krijgt vanaf 2018 een nieuwe impuls als de overheid de subsidieregeling ‘Collectieve Erkenning van Indisch en Moluks Nederland’ in het leven roept. De subsidie is bedoeld voor projecten op het gebied van scholing en educatie, culturele activiteiten en een museale functie. Al eerder, in 2001, was er de regeling ‘Het Gebaar’ om iets goed te maken voor de kille ontvangst die Molukkers en Indische Nederlanders destijds ten deel was gevallen bij hun komst naar Nederland.
Tegenwoordig klinkt ook steeds vaker de roep om de Molukse en Indische geschiedenis een vaste plaats te geven in het reguliere onderwijs. En daarmee in ons Collectieve Geheugen. Om daar handen en voeten aan te geven is het adviesrapport Deel en verbind van de commissie ‘Versterking kennis geschiedenis voormalig Nederlands-Indië’ in februari 2023 aan de staatssecretaris van VWS aangeboden.
In de eerste decennia van het verblijf van Molukkers in Nederland was er weinig contact met het moederland. Tegenwoordig is dat heel anders. Veel Molukkers gaan regelmatig op vakantie naar de Molukken en brengen een bezoek aan het dorp waar hun familie oorspronkelijk vandaan komt. De verbondenheid is groot en leidt vaak tot allerlei hulpinitiatieven zoals de bouw van een gezondheidscentrum of een studiebeurs voor jongeren. Globalisering en internet vergemakkelijken de uitwisseling van de Molukse cultuur op de Molukken en die in Nederland.
